DONATE NOW - UPI
किष्किन्धा-काण्ड > सम्पाती का निशाकर मुनि को अपने पंख जलने की बात बताना
Sampaati details Sage Nishaakara as to how his wings were burnt, when he and his
brother Jataayu were flying competitively near at the sun. He says that he wanted to commit
suicide, as his two wings, eagle kingdom, valour and even brother, are lost.
ततः तत् दारुणम् कर्म दुष्करम् साहसात् कृतम् |
आचचक्षे मुनेः सर्वम् सूर्य अनुगमनम् तथा || ४-६१-१
आचचक्षे मुनेः सर्वम् सूर्य अनुगमनम् तथा || ४-६१-१
"Then I have informed the Sage Nishaakara all about that impossible and
impracticable deed done indiscreetly by me and Jataayu and our following the Sun in red heat, as
well..." Thus Sampaati continued his legend. [4-61-1]
भगवन् व्रण युक्तत्वात् लज्जया च अकुल इन्द्रियः |
परिश्रान्तो न शक्नोमि वचनम् परिभाषितुम् || ४-६१-२
परिश्रान्तो न शक्नोमि वचनम् परिभाषितुम् || ४-६१-२
"Oh, godly sage, scorching sun has ulcerated me, shame perturbed my senses for not
protecting Jatayu, further I am haggard to descend this mountain to come to you, such I am I am
incapable to speak on, elaborately... [4-61-2]
अहम् चैव जटायुः च संघर्षात् दर्प मोहितौ |
आकाशम् पतितौ दूरात् जिज्ञासन्तौ पराक्रमम् || ४-६१-३
आकाशम् पतितौ दूरात् जिज्ञासन्तौ पराक्रमम् || ४-६१-३
"Fascinated by our arrogance and inquisitive of our relative triumphs, myself and
Jataayu competitively flew up far-away on the sky... [4-61-3]
कैलास शिखरे बद्ध्वा मुनीनाम् अग्रतः पणम् |
रविः स्यात् अनुयातव्यो यावत् अस्तम् महागिरिम् || ४-६१-४
रविः स्यात् अनुयातव्यो यावत् अस्तम् महागिरिम् || ४-६१-४
"Before the sages on the peak of Mt. Kailash we have staked a stake that we two
shall follow the Sun till he reaches the great westerly mountain, namely Mt. Dusk... [4-61-4]
अपि आवाम् युगपत् प्राप्तौ अपश्याव मही तले |
रथ चक्र प्रमाणानि नगराणि पृथक् पृथक् || ४-६१-५
रथ चक्र प्रमाणानि नगराणि पृथक् पृथक् || ४-६१-५
"We reached the sky in a trice to a height wherefrom we could see each of the
townships on the surface of earth, separately and singly, in the size of a chariot's wheel...
[4-61-5]
क्वचित् वादित्र घोषः च क्वचित् भूषण निःस्वनः |
गायन्तीः स्म अंगना बह्वीः पश्यावो रक्त वाससः || ४-६१-६
गायन्तीः स्म अंगना बह्वीः पश्यावो रक्त वाससः || ४-६१-६
"We have seen and heard instrumental music somewhere, and somewhere else tinkling of
jewellery, and elsewhere singing of many ladies dressed in red... [4-61-6]
तूर्णम् उत्पत्य च आकाशम् आदित्य पथम् आस्थितौ |
आवाम् आलोकयावः तत् वनम् शाद्वल संस्थितम् || ४-६१-७
आवाम् आलोकयावः तत् वनम् शाद्वल संस्थितम् || ४-६१-७
"On our quick rising to the sky and abiding in solar path we have observed that a
forest is positioned just as a patch of pasture on earth... [4-61-7]
उपलैः इव संछन्ना दृश्यते भूः शिल उच्चयैः |
आपगाभिः च संवीता सूत्रैः इव वसुंधरा || ४-६१-८
आपगाभिः च संवीता सूत्रैः इव वसुंधरा || ४-६१-८
"From there the earth covered with pebble like mountain heights appeared shingly,
and interwoven with yarn like rivers the surface of the earth is thready... [4-61-8]
हिमवान् चैव विन्ध्यः च मेरुः च सुमहान् गिरिः |
भू तले संप्रकाशन्ते नागा इव जल आशये || ४-६१-९
भू तले संप्रकाशन्ते नागा इव जल आशये || ४-६१-९
"Himalayas, even Mt. Vindhya, and even the very high mountain Mt. Meru, shone forth
like elephants in lakes... [4-61-9]
तीव्रः स्वेदः च खेदः च भयम् च आसीत् तदा अवयोः |
समाविशत मोहः च ततो मूर्च्छा च दारुणा || ४-६१-१०
समाविशत मोहः च ततो मूर्च्छा च दारुणा || ४-६१-१०
"Then there bechanced an abnormal sweating, tiredness and fear, and then stupor
invading both of us, we two underwent a severe vertigo... [4-61-10]
न च दिक् ज्ञायते याम्या न आग्नेयी न च वारुणी |
युग अन्ते नियतो लोको हतो दग्ध इव अग्निना || ४-६१-११
युग अन्ते नियतो लोको हतो दग्ध इव अग्निना || ४-६१-११
"We are not in the know of southern direction which belongs to Yama, the Terminator,
nor of south-east which belongs to Fire-god, also not of west which belongs to Rain-god... and the
world appeared as though burnt down by the fire at the end of era and destructed of its routine...
[4-61-11]
मनः च मे हतम् भूयः चक्षुः प्राप्य तु संश्रयम् |
यत्नेन महता हि अस्मिन् मनः संधाय चक्षुषी || ४-६१-१२
यत्नेन महता भूयो भास्करः प्रतिलोकितः |
तुल्यः पृथ्वी प्रमाणेन भास्करः प्रतिभाति नौ || ४-६१-१३
यत्नेन महता हि अस्मिन् मनः संधाय चक्षुषी || ४-६१-१२
यत्नेन महता भूयो भास्करः प्रतिलोकितः |
तुल्यः पृथ्वी प्रमाणेन भास्करः प्रतिभाति नौ || ४-६१-१३
"Though my brainpower is deranged I again tried laboriously just depending on my
sight. I again tried strenuously concentrating my brainpower and sight on Sun and I have directly
seen the Sun. Then the Sun appeared in a size equal to the earth. [4-61-12, 13]
जटायुः माम् अनापृच्छ्य निपपात महीम् ततः |
तम् दृष्ट्वा तूर्णम् आकाशात् आत्मानम् मुक्तवान् अहम् || ४-६१-१४
तम् दृष्ट्वा तूर्णम् आकाशात् आत्मानम् मुक्तवान् अहम् || ४-६१-१४
"Without informing me Jataayu started to trip over the earth, and then on seeing him
I too let myself loose from the sky... [4-61-14]
पक्षभ्याम् च मया गुप्तो जटायुः न प्रदह्यत |
प्रमादात् तत्र निर्दग्धः पतन् वायु पथात् अहम् || ४-६१-१५
प्रमादात् तत्र निर्दग्धः पतन् वायु पथात् अहम् || ४-६१-१५
"I have hidden Jataayu in sky with both my wings from the scorching Sun... hence, he
is not burn that much... but I am completely burnt when falling from the sky... [4-61-15]
आशन्के तम् निपतितम् जनस्थाने जटायुषम् |
अहम् तु पतितो विन्ध्ये दग्ध पक्षो जडी कृतः || ४-६१-१६
अहम् तु पतितो विन्ध्ये दग्ध पक्षो जडी कृतः || ४-६१-१६
"I supposed that Jataayu as has fallen in Janasthaana, but I have fallen on Mt.
Vindhya, as a wing-burnt and insensate eagle... [4-61-16]
राज्यात् हीनो भ्रात्रा च पक्षाभ्याम् विक्रमेण च |
सर्वथा मर्तुम् एव इच्छन् पतिष्ये शिखरात् गिरेः || ४-६१-१७
सर्वथा मर्तुम् एव इच्छन् पतिष्ये शिखरात् गिरेः || ४-६१-१७
"As one who is divested of his kingdom, his brother, both of his wings, and his own
valance too, such as I was I wished to fall from the mountaintop to die, in any way...
[4-61-17]
इति वाल्मीकि रामायणे आदि काव्ये किष्किन्ध काण्डे एक षष्टितमः सर्गः